Τι είναι η εργοθεραπεία, γιατί ένα παιδί χρειάζεται εργοθεραπευτική παρέμβαση, πώς γίνεται η αξιολόγηση και πώς μπορεί να το ωφελήσει;
Η εργοθεραπεία είναι η ειδικότητα που βοηθά το άτομο να πετύχει το μέγιστο επίπεδο λειτουργικότητας και ανεξαρτησίας, μέσα από τη θεραπευτική χρήση δραστηριοτήτων.
Το πεδίο ενδιαφέροντος της Παιδιατρικής Εργοθεραπείας είναι η ανάπτυξη, η βελτίωση και η αποκατάσταση της συμμετοχής των παιδιών στα καθημερινά τους έργα, όταν αυτή έχει διαταραχθεί από οποιαδήποτε αιτιολογία (Μοροζίνη, 2007).
Τα έργα αυτά περιλαμβάνουν την αυτοεξυπηρέτηση, το παιχνίδι και την ψυχαγωγία, τη σχολική μελέτη.
Η εργοθεραπευτική παρέμβαση εφαρμόζεται σε παιδιά:
- με εγκεφαλική παράλυση και άλλες νευρομυϊκές παθήσεις,
- με αναπτυξιακή καθυστέρηση,
- με Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος & Σύνδρομο Asperger,
- με νοητική υστέρηση,
- με Σύνδρομα (Down, Rett, Apert, κ.ά.),
- με Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής με ή χωρίς Υπερκινητικότητα (ΔΕΠ-Υ),
- με αισθητηριακές διαταραχές (μειωμένη όραση, βαρηκοΐα & κώφωση),
- με μαθησιακές δυσκολίες, δυσκολίες γραφής,
- με Διαταραχή Κινητικού Συντονισμού (δυσπραξία),
- με Διαταραχές Αισθητηριακής Ολοκλήρωσης,
- σε βρέφη και νήπια υψηλού κινδύνου.
Ακόμα, όμως, κι αν ένα παιδί δεν έχει διαγνωσθεί με μία από τις παραπάνω διαταραχές, μπορεί να επωφεληθεί από την εργοθεραπευτική παρέμβαση, όταν, για οποιονδήποτε λόγο, παρεμποδίζεται η ομαλή εμπλοκή του σε καθημερινές δραστηριότητες.
Σύμφωνα με τον Αμερικανικό Σύλλογο Εργοθεραπευτών, αν το παιδί παρουσιάζει τρεις ή περισσότερες από τις παρακάτω δυσκολίες, θα πρέπει να ζητήσουμε μία εργοθεραπευτική αξιολόγηση:
- Δεν παίζει με τα παιχνίδια της ηλικίας του.
- Δεν έχει φίλους της ηλικίας του, προτιμά να παίζει με μικρότερα ή μεγαλύτερα παιδιά.
- Δυσκολεύεται να αυτοεξυπηρετηθεί: δεν έχει κατακτήσει τις κατάλληλες (ανάλογα με την ηλικία του) δεξιότητες, ώστε να φάει μόνο του, να βγάλει και να βάλει τα ρούχα και τα παπούτσια, να πάει στην τουαλέτα, να πλυθεί κ.ο.κ.
- Έχει ελαττωμένο μυϊκό τόνο (μοιάζει αδύναμο).
- Πέφτει εύκολα κάτω.
- Δυσκολεύεται να υπολογίσει τη θέση του σώματός του στον χώρο και χτυπάει εύκολα. Δυσκολεύεται να εκτιμήσει τη δύναμή του και σπάει, συχνά, τα παιχνίδια του.
- Δυσκολεύεται να ζωγραφίσει μέσα σε πλαίσιο, να φτιάξει παζλ, ή να κόψει με το ψαλίδι.
- Είναι πολύ υπερκινητικό και δεν μπορεί να ησυχάσει.
- Είναι πολύ ευαίσθητο σε οσμές, γεύσεις, θορύβους ή αγγίγματα.
- Δεν του αρέσουν οι αγκαλιές, το μπάνιο, το κόψιμο των νυχιών ή το κούρεμα των μαλλιών.
- Αποφεύγει την παιδική χαρά.
- Έχει δυσκολίες στον ύπνο.
- Έχει δυσκολίες στο φαγητό, λερώνεται υπερβολικά ή δεν τρώει κάποιες βασικές τροφές.
- Δεν μπορεί να συγκεντρωθεί ή συγκεντρώνεται, υπερβολικά, σε μία δραστηριότητα, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να συνεχίζει σε άλλη.
- Δυσκολεύεται να ακολουθήσει προφορικές οδηγίες.
- Χρειάζεται περισσότερη εξάσκηση από άλλα παιδιά, για να μάθει καινούργια πράγματα.
- Αντιστρέφει γράμματα και αριθμούς, δεν αφήνει διαστήματα μεταξύ των γραμμάτων και των λέξεων που γράφει.
- Ο γραφικός του χαρακτήρας είναι πολύ κακός.
- Κουράζεται εύκολα κατά τη σχολική του εργασία.
- Έχει μειωμένη αυτοπεποίθηση.
Ο σκοπός του προγράμματος της παιδιατρικής εργοθεραπείας συμπεριλαμβάνει:
Την ανάπτυξη, βελτίωση, διατήρηση των δεξιοτήτων του παιδιού: κινητικές, γνωστικές, αισθητηριακές, ενδοπροσωπικές και κοινωνικές δεξιότητες.
Τη βελτίωση της εκτέλεσης των λειτουργικών ενασχολήσεων του παιδιού: δραστηριότητες καθημερινής ζωής, σχολείο, παιχνίδι και ψυχαγωγία.
Την παρατήρηση του περιβάλλοντος του παιδιού και την εφαρμογή πιθανών τροποποιήσεων ή προσαρμοστικού εξοπλισμού, ώστε να διευκολυνθεί η ανάπτυξη των κατάλληλων δεξιοτήτων.
Την αύξηση της αυτοεκτίμησης του παιδιού και την προώθηση της θετικής αλληλεπίδρασής του με τους άλλους ανθρώπους.
Τι κάνει ο εργοθεραπευτής;
Ο εργοθεραπευτής, αρχικά, θα αξιολογήσει το επίπεδο λειτουργικότητας του παιδιού. Η αξιολόγηση πραγματοποιείται με την παρατήρηση του παιδιού κατά τη διάρκεια του ελεύθερου παιχνιδιού, δομημένων δραστηριοτήτων ή με τη χρήση σταθμισμένων δοκιμασιών.
Σημαντική είναι η λήψη πληροφοριών από τους γονείς για τις συνήθειες και την καθημερινότητα του παιδιού καθώς και για το ιατρικό και αναπτυξιακό ιστορικό του. Από την αξιολόγηση θα προκύψουν οι στόχοι της εργοθεραπευτικής παρέμβασης και θα σχεδιαστεί η παρέμβαση.
Κατά τη διάρκεια της παρέμβασης ο εργοθεραπευτής επιλέγει τις κατάλληλες δραστηριότητες, που είναι, συνήθως, διαφόρων ειδών παιχνίδια, οργανωμένες δραστηριότητες, ασκήσεις, προγράμματα εκπαίδευσης, χρήση σύγχρονων τεχνολογικών μέσων.
Οι δραστηριότητες αυτές πρέπει να είναι σκόπιμες (να εξυπηρετούν έναν ή περισσότερους στόχους), να προϋποθέτουν τη συμμετοχή και αποδοχή του παιδιού, να είναι ασφαλείς.
Επίσης, να μπορούν να αναλυθούν στα επιμέρους στοιχεία και στις δεξιότητες που απαιτούν και να μπορούν, αν χρειαστεί, να προσαρμοστούν στις δυνατότητες και ανάγκες του κάθε παιδιού.
Πολύ σημαντική για την εργοθεραπευτική παρέμβαση είναι η συνεργασία μεταξύ γονιών και θεραπευτή.
Ο θεραπευτής πρέπει να κατανοεί τη δομή μιας οικογένειας, να αναγνωρίζει τις ανάγκες της, να σέβεται τις πολιτιστικές και προσωπικές αντιλήψεις των μελών της. Προσφέρει στους γονείς ειδικές γνώσεις και τους βοηθάει να κατανοήσουν καλύτερα τις δυσκολίες και τις ικανότητες του παιδιού και προτείνει τρόπους, ώστε να διευκολυνθεί η φροντίδα του παιδιού και η καθημερινότητά του.
Πολλές φορές ο εργοθεραπευτής χρειάζεται να συνεργαστεί και με άλλους επαγγελματίες που προσφέρουν υπηρεσίες στο παιδί και στην οικογένεια, όπως ιατρούς, ψυχολόγους, λογοθεραπευτές, φυσιοθεραπευτές, παιδαγωγούς.
Πηγές:
Case-Smith, J. (2010). Occupational Therapy for Children. Maryland Heights, MO: Mosby/Elsevier.
Crepeau, Cohn, Schell (2003) Willard and Spackman’s Occupational Therapy 10th edition, Lippincott Williams & Wilkins
Αμερικανικός Σύλλογος Εργοθεραπευτών https://www.aota.org
Μοροζίνη,Μ. (2007) Παιδιατρική Εργοθεραπεία: θεωρητικό υπόβαθρο και διαδικασία, Εργοθεραπεία (επίσημο περιοδικό του Συλλόγου Ελλήνων Εργοθεραπευτών) τεύχος 31.
Παγκόσμια ομοσπονδία Εργοθεραπευτών, https://www.wfot.org
Σιάννη Α., Κανταρτζή Σ. (1998) Σημειώσεις Εργοθεραπείας ΤΕΙ Αθήνα