Τα μωρά δεν μπορούν να κατανοήσουν ακόμα την έννοια της μονιμότητας. Για εκείνα, μόλις φύγετε από το οπτικό τους πεδίο, έχετε φύγει για πάντα. Γι’ αυτό και από 10 μηνών το μωρό σας θα αρχίσει να κλαίει όταν φεύγετε από το δωμάτιο. Θα γραπωθεί από το πόδι σας, θα αρχίσει να τσιρίζει όταν πάτε να βγείτε από το σπίτι. Το μωρό σας φοβάται ότι δεν θα σας ξαναδεί.
Τα παιχνίδια αποχωρισμού μπορούν να βοηθήσουν σε αυτό.
Όταν το μωρό σας είναι ξύπνιο, πείτε “γεια σου”, βγείτε από το δωμάτιο για λίγο και μετά επιστρέψτε με χαμόγελο και αγκαλιά. Επαναλάβετέ το συχνά κατά τη διάρκεια της ημέρας, επεκτείνοντας κάθε φορά το χρονικό διάστημα που μένετε εκτός δωματίου. (Εάν το μωρό σας αρχίσει αμέσως να κλαίει, μόλις βγείτε από το δωμάτιο, προσπαθήστε να διατηρήσετε την επαφή μέσω φωνής, μιλώντας του, για όσο διάστημα βρίσκεστε έξω από το οπτικό του πεδίο.) Παιχνίδια όπως το “κούκου… τζα” και το κρυφτό είναι επίσης πολύ ευχάριστοι τρόποι για να διδάξετε την καθησυχαστική πραγματικότητα της μονιμότητας των αντικειμένων. Πιο δύσκολες, αλλά και διδακτικές, είναι οι σύντομες περίοδοι αποχωρισμού. Αφήστε το μωρό σας με κάποιον που εμπιστεύεστε (και είναι γνώριμο άτομο) όση ώρα εσείς κάνετε μερικούς γύρους τ τετράγωνο ή τρέχετε για μια δουλειά. Χαμογελάστε και μαζί με αυτό υιοθετήστε μια αισιόδοξη στάση, τόσο όταν φεύγετε (παρά το κλάμα του παιδιού, που μπορεί να έχει πιαστεί από το πόδι σας) όσο και όταν επιστρέφετε.
Κάνοντάς το αυτό πολλές φορές την εβδομάδα, μαθαίνετε στο παιδί σας ότι όντως θα επιστρέψετε και ότι ο αποχωρισμός δεν είναι κάτι που χρειάζεται να το φοβίζει.
Μετά τους 6 μήνες, τα μωρά είναι πιθανόν να αναπτύξουν φόβους από πράγματα του περιβάλλοντός τους. Ο δυνατός θόρυβος μιας ηλεκτρικής σκούπας ή μιας βροντής ίσως να τα φοβίζει. Μεγάλα ζώα, πυροτεχνήματα και κλόουν μπορεί επίσης να τα τρομάζουν. Αυτοί οι φόβοι οφείλονται στο άγνωστο, το απροσδόκητο και το ανεξέλεγκτο. Εάν το παιδί σας αναπτύξει τέτοιους φόβους, προσπαθήστε να απευαισθητοποιήσετε αυτή την αντίδραση. Αν πρόκειται για την ηλεκτρική σκούπα, για παράδειγμα, αφήστε το παιδί να παίξει μαζί της και να τη γνωρίσει όταν είναι εκτός λειτουργίας. Δείξτε του τον διακόπτη με τον οποίο ανοίγει και κλείνει, και αφήστε το να σας δει να την χειρίζεστε. Πάρτε το αγκαλιά σε μια απόσταση που θα το κάνει να αισθάνεται άνετα, ενώ κάποιος άλλος ενεργοποιεί τη σκούπα για λίγο. Για την αντιμετώπιση του φόβου των σκυλιών, αφήστε το παιδί να δει μια ταινία ή διαβάστε του ένα βιβλίο σχετικά με ένα παιδί και τον αγαπημένο του σκύλο. Δώστε του ένα μαλακό λούτρινο σκυλάκι για να παίξει. Δείξτε του ένα πολύ μικρό σκυλάκι από μακριά. Σιγά σιγά, αφήστε το παιδί να αποφασίσει αν νιώθει άνετα με το να πλησιάσει το αντικείμενο του φόβου του.
Ο ρόλος του γονέα στην αντιμετώπιση του φόβου των παιδιών
- Σεβαστείτε τους φόβους του παιδιού σας. Το να περιμένετε από το παιδί σας να είναι “δυνατό” απλώς του προκαλεί περισσότερο άγχος.
- Αναγνωρίστε τον φόβο του και δείξτε κατανόηση λέγοντας π.χ.: “Καταλαβαίνω ότι οι δυνατοί θόρυβοι μπορεί να είναι τρομακτικοί”.
- Επιβραβεύστε το παιδί σας για κάθε προσπάθειά του να ξεπεράσει τον φόβο του, όσο μικρή κι αν είναι αυτή.
- Διαβεβαιώστε το παιδί σας πως θα το προστατεύετε και δεν θα πάθει κανένα κακό.
- Θυμηθείτε πως όλα τα παιδιά έχουν έναν έμφυτο φόβο για το άγνωστο και το ανεξέλεγκτο.
Αποφύγετε
- Να υπερβάλετε στην υποστήριξή σας. Αν το παραχαϊδεύτε, τότε είναι πιθανό να υποψιαστεί πως πραγματικά υπάρχει κάτι που πρέπει να φοβηθεί.
- Να του εισαγάγετε εσείς οι ίδιοι την έννοια του φόβου. Το να του πείτε “Μη φοβάσαι” μπορεί να καταστήσει τον φόβο μια επιλογή που το παιδί δεν είχε καν σκεφτεί.
- Να αποκαλέσετε τους φόβους του παιδιού σας “ανόητους”! Είναι πραγματικοί και πολύ σημαντικοί για το παιδί σας.
- Να το απειλήσετε με τιμωρία που βασίζεται σε κάποιον φόβο του παιδιού σας. Το να πείτε για παράδειγμα “Αν δεν καθίσεις φρόνιμα, θα σε αφήσω στο μαγαζί”, δημιουργεί νέο φόβο εγκατάλειψης.
- Να περιμένετε από το παιδί σας να σκέφτεται όπως εσείς. Το παιδί σας είναι άπειρο σε αυτόν τον κόσμο και δεν υπάρχει τρόπος να γνωρίζει ότι ένας ήχος σειρήνας δεν μπορεί να το βλάψει.
Μην ξεχνάτε
Το άγχος του αποχωρισμού, οι φόβοι του παιδιού για τους αγνώστους και για το άγνωστο γενικότερα, το απροσδόκητο και το ανεξέλεγκτο είναι όλα φυσιολογικά στάδια ανάπτυξης. Όλα κατακτώνται με τον χρόνο και με κατανόηση. Οι γονείς πρέπει να αναγνωρίσουν αυτά τα στάδια στη ζωή των παιδιών τους, κατά τα οποία θα είναι ιδιαίτερα επιρρεπή σε φόβους και άγχος.