Ποιες είναι οι πιο συχνές διαταραχές λόγου στην προσχολική και σχολική ηλικία;
Υπάρχει μεγάλο εύρος δυσκολιών και διαταραχών που μπορεί να προκύψουν στην προσχολική ηλικία. Συχνά συναντάμε παιδιά που έχουν καθυστερήσει να μιλήσουν και να κατακτήσουν τα ορόσημα του λόγου, παιδιά που μπορεί να παρουσιάζουν ‘πρώιμες’ φωνολογικές διαδικασίες όπως το να παραλείπουν ή να αντικαθιστούν σύμφωνα ή συλλαβές σε λέξεις (π.χ. “τιτίνιτο” αντί “αυτοκίνητο”, “λεφίνι” αντί “δελφίνι”) ή που δυσκολεύονται να αρθρώσουν σωστά κάποια συγκεκριμένα σύμφωνα όπως το σ, το ρ, ή το λ. Σε πιο σοβαρές περιπτώσεις μπορεί να υπάρχει μια γενικευμένη δυσκολία στην εκφραστική επικοινωνία και στην οργάνωση του λόγου σε δομικό επίπεδο (π.χ. μορφο-συντακτικά λάθη) σε ένα κατά τα άλλα τυπικά εξελισσόμενο παιδί. Σε αυτή την περίπτωση μιλάμε για μια ειδική δυσκολία στο λόγο η οποία ονομάζεται ειδική γλωσσική διαταραχή (ΕΓΔ). Τα παιδιά με ΕΓΔ έχουν έναν πιο αργό ρυθμό εξέλιξης στον λόγο και υπάρχει περίπτωση η δυσκολία αυτή στον προφορικό λόγο να εκδηλωθεί στην σχολική ηλικία ως δυσκολία στην κατάκτηση του γραπτού λόγου, δηλαδή στη γραφή ή/και στην ανάγνωση. Διαταραχές στον λόγο συναντάμε συχνά και σε παιδιά που παρουσιάζουν δυσκολία στην συγκέντρωση της προσοχής ή/και υπερκινητικότητα.
Ποια είναι σημάδια που δείχνουν ότι το παιδί χρειάζεται αξιολόγηση;
Υπάρχουν ηλικιακά ορόσημα τα οποία αναφέρονται στα στάδια της γλωσσικής εξέλιξης και στις δεξιότητες που πρέπει να έχει κατακτήσει το παιδί στην κάθε ηλικία. Για παράδειγμα, μέχρι τα 2 έτη αναμένουμε το παιδί να χρησιμοποιεί ένα λεξιλόγιο περίπου 200 λέξεων και να έχει ξεκινήσει να συνδυάζει λέξεις για να σχηματίσει απλές φράσεις (π.χ. “μαμά νερό”). Με τον όρο ‘λέξεις’ σε αυτή την ηλικία δεν εννοούμε λέξεις καθαρά διατυπωμένες αλλά συνδυασμούς ήχων ή συλλαβών που έχουν συνδεθεί σταθερά με μια έννοια η αντικείμενο π.χ. “έλο τουτου” αντί “θέλω το αυτοκινητο”. Το κάθε παιδί έχει το δικό του ρυθμό εξέλιξης, όποτε υπάρχει μια ευελιξία στα ακριβή ορόσημα αυτής της ηλικίας. Περίπου μέχρι την ηλικία των 5 ετών αναμένουμε να έχει “ξεκαθαρίσει” η ομιλία του παιδιού και να είναι σε θέση να οργανώσει τον λόγο του ώστε να περιγράψει μια απλή διαδικασία και να αφηγηθεί ένα πρόσφατο γεγονός, κάνοντας χρήση του ανάλογου λεξιλογίου.
Σε ποια ηλικία πρέπει να ανησυχήσουν οι γονείς;
Από την ηλικία των 2 ετών και άνω εάν το παιδί δεν έχει κατακτήσει τα ηλικιακά ορόσημα της γλωσσικής ανάπτυξης π.χ. δεν έχει εκφραστικό λόγο στα 2 έτη ή ομιλία του παραμένει δυσκατάληπτη μετά το 3ο έτος της ηλικίας, προτείνεται να γίνει λογοθεραπευτική αξιολόγηση. Όπως επίσης, εάν μας προβληματίζει κάτι στην ποιότητα της επικοινωνίας ή στον τρόπο που συναναστρέφεται το παιδί με τα οικεία του πρόσωπα π.χ. δεν διατηρεί βλεμματική επαφή κατά τη συνομιλία ή δεν ανταποκρίνεται στο όνομά του. Όσο πιο έγκαιρα γίνει η παρέμβαση και η αντιμετώπιση των δυσκολιών στον λόγο και την επικοινωνία τόσο μεγαλύτερες είναι οι πιθανότητες να εξαλειφθούν οι δυσκολίες ή να βελτιωθούν στο μέγιστο δυνατό σημείο ώστε να μειωθούν στο ελάχιστο οι επιπτώσεις τους στη συνολική ανάπτυξη και ευημερία του παιδιού.
Υπάρχει κάτι που μπορούν να κάνουν οι γονείς ως πρώτο βήμα για να βοηθήσουν το παιδί; Πρέπει ή δεν πρέπει να παρεμβαίνουν “διορθώνοντας” τις λέξεις;
Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να βοηθήσουμε την ανάπτυξη του λόγου του παιδιού μας και οι περισσότεροι αποτελούν μέρος της καθημερινής επικοινωνίας μας μαζί του. Καλό είναι να μην “διορθώνουμε” τα λάθη που ακούμε αλλά να επαναλαμβάνουμε σωστά τις λέξεις διατηρώντας οπτική επαφή με το παιδί. Είναι ιδανικό όποτε έχουμε τη δυνατότητα να σκύβουμε στο ύψος του παιδιού, ώστε να μας βλέπει και να μπορεί να μιμηθεί από μόνο του τις λέξεις που ακούει σωστά.
Επίσης, καλό είναι να αποφεύγουμε να χρησιμοποιούμε ‘μωρουδίστικες΄ λέξεις όπως “νανι”, “μαμ” ή να μιλάμε στο παιδί επαναλαμβάνοντας τα λάθη του, όσο χαριτωμένα και να μας ακούγονται τα λάθη σε αυτές τις ηλικίες.
Η πιπίλα και το μπιμπερό μπορεί να επιδράσουν ανασταλτικά στην εξέλιξη του λόγου;
Η απεξάρτηση από την πιπίλα και το μπιμπερό, καθώς και η έγκαιρη μετάβαση του νηπίου στις μη αλεσμένες τροφές παίζουν σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη της ομιλίας. Μέχρι την ηλικία των 2 χρόνων πρέπει το παιδί να έχει μάθει να πίνει από ποτήρι, να μασάει τροφές όπως και να έχει ξεκινήσει η απεξάρτηση του από την πιπίλα εφόσον αυτή χρησιμοποιήθηκε. Όταν οι πρώιμες συμπεριφορές που σχετίζονται με τη χρήση του μπιμπερό, της πιπίλας ή το πιπίλισμα του δαχτύλου παρατείνονται, υπάρχει σοβαρή πιθανότητα να οδηγήσουν σε μυολειτουργική διαταραχή. Πρόκειται για την διαταραχή στην λειτουργία των μυών του στοματοπροσωπικού συστήματος (χείλη, γλώσσα, γνάθος) η οποία συχνά έχει ως αποτέλεσμα τις γναθο-στοματικές δυσλειτουργίες, την χρόνια στοματική αναπνοή, την κακή σύγκλιση των δοντιών ή χασμοδοντία (κενό ανάμεσα στην άνω και κάτω οδοντοστοιχία) και δυσκολίες στην άρθρωση (συνηθέστερα των συριστικών φωνημάτων – σ,ζ, ξ, ψ, τσ, τζ).
Ποιος είναι ο βέλτιστος τρόπος για να επικοινωνηθεί στο παιδί η έναρξη της λογοθεραπευτικής διαδικασίας;
Δεν πρέπει να κάνουμε τη λογοθεραπεία να φαίνεται ως μάθημα. Καλό είναι λοιπόν να αποφεύγονται λέξεις που παραπέμπουν σε αυτό όπως “σχολείο”, “μάθημα”. Προτείνω να μιλάμε στο παιδί ανοιχτά και να λέμε την αλήθεια χωρίς υπερβολές και με τρόπο φιλικό προς εκείνο ανάλογα φυσικά και με την ηλικία στην οποία βρίσκεται. π.χ. “ Θα πας σε μια κυρια/κυριο που θα μάθετε μαζί να μιλάς πιο καθαρά και να λες τις λεξούλες πιο εύκολα. Θα περνάτε πολύ ωραία και θα κάνετε πολλά παιχνίδια”.
Τι περιλαμβάνει στην πράξη η διαδικασία της λογοθεραπείας;
Η λογοθεραπεία περιλαμβάνει ένα πρόγραμμα δραστηριοτήτων οι οποίες προγραμματίζονται ανάλογα με τους στόχους που έχουν τεθεί όσον αφορά στον λόγο/επικοινωνία του παιδιού ύστερα από αξιολόγηση που γίνεται στο παιδί. Δεν υπάρχει τυπικό ραντεβού μιας και σε κάθε παιδί εφαρμόζεται εξατομικευμένο πρόγραμμα με ασκήσεις/δραστηριότητες ανάλογα με τις δυσκολίες που έχουν εντοπιστεί π.χ. μπορεί να γίνονται ασκήσεις άρθρωσης και τοποθέτησης της γλώσσας μπροστά σε καθρέφτη, η να γίνονται ασκήσεις φωνολογικής συνειδητοποίησης χρησιμοποιώντας εξειδικευμένο λογοθεραπευτικό υλικό, όπως κάρτες ή άλλο εικονογραφημένο υλικό ή και προγράμματα στον υπολογιστή ή στο ipad. Για το σπίτι δίνονται συγκεκριμένες οδηγίες η και υλικό εξάσκησης, οι οποίες είναι απαραίτητες για την γενίκευση των νέων δεξιοτήτων στο καθημερινό περιβάλλον του παιδιού.
Πότε βλέπει ο γονιός τα πρώτα αποτελέσματα της θεραπείας;
Αυτό εξαρτάται από την περίπτωση. Η λογοθεραπεία μπορεί να είναι σύντομης διάρκειας εάν πρόκειται για “επιφανειακές” δυσκολίες όπως π.χ. η άρθρωση ενός φωνήματος η μπορεί να κρατήσει αρκετό καιρό ή και χρόνια εάν πρόκειται για βαθύτερες δυσκολίες στην κατανόηση/έκφραση η στην επικοινωνία. Σε κάθε περίπτωση η πορεία της εξέλιξης εξαρτάται από πολλούς παράγοντες όπως η συνεργασία με τους γονείς, η διάγνωση και η συχνότητα της θεραπείας.
Ποια είναι η καλύτερη περίοδος για λογοθεραπεία; Παίζει ρόλο αν θα γίνει παράλληλα με το σχολείο ή π.χ στις διακοπές;
Δεν υπάρχει ιδανική περίοδος για λογοθεραπεία. Αυτό εξαρτάται από το πρόγραμμά του κάθε παιδιού, καθώς και αυτό των γονιών. Εξάλλου η λογοθεραπεία όπως είπαμε δεν είναι μάθημα οπότε το παιδί είτε βρίσκεται σε περίοδο διακοπών είτε στο σχολικό του πρόγραμμα θα έρχεται στη λογοθεραπεία με την ίδια προθυμία που πηγαίνει και στις εξωσχολικές δραστηριότητες.
Πηγή: mommystyle.gr