Oι διαταραχές λόγου και ομιλίας είναι οι πιο συχνές αναπτυξιακές διαταραχές στα παιδιά, αλλά και οι λιγότερο ανιχνευόμενες στην πρωτοβάθμια φροντίδα.
Από τη γέννηση έως τον πρώτο χρόνο
- Ελέγχετε την ακοή του παιδιού σας τακτικά, ιδιαίτερα όταν έχει συχνές λοιμώξεις ανώτερου αναπνευστικού.
- Ενθαρρύνετε την ικανότητα του για επικοινωνία με το να τον κοιτάτε όταν του μιλάτε και να μιμείστε τους ήχους που κάνει.
- Επαναλάβετε το γέλιο του και τις εκφράσεις τους προσώπου του.
- Παίξτε μαζί του απλά παιχνίδια, όπως κουκουτσα, χτυπώ παλαμάκια, στέλνω φιλάκι, γνέφω γεια κτλ, που το μαθαίνουν να ακολουθεί τη σειρά του, απαραίτητη προϋπόθεση για να μάθει να μιλάει.
- Μιλάτε περιγράφοντας απλά καθημερινά πράγματα που κάνετε.
- Χρησιμοποιείτε επιθετικούς προσδιορισμούς όταν μιλάτε.
- Διδάξτε του τους ήχους που κάνουν τα διάφορα ζώα.
1-2 χρόνων
- Μιλάτε του κατά τη διάρκεια μιας βόλτας περιγράφοντας αυτά που κάνετε και βλέπετε.
- Χρησιμοποιείτε απλό αλλά σωστό γραμματικά λόγο.
- Εκμεταλλευτείτε την ώρα του μπάνιου που παίζει και χαλαρώνει για να του μάθετε πως προφέρονται κάποιοι ήχοι, παίζοντας μαζί του.
- Επεκτείνετε αυτά που λέει, πχ “αυτό είναι ένα γατάκι”-“ναι αυτό είναι ένα μικρό γκρίζο γατάκι”.
- Προσπαθείτε να βρίσκετε χρόνο για να του διαβάζετε απλά βιβλία με μεγάλες εικόνες και μια-δύο λεξεις ανά σελίδα, κάθε μέρα. Ζητήστε του να αναγνωρίζει ή και να ονοματίζει αντικείμενα και ζωάκια σε κάθε σελίδα.
2-3 χρόνων
- Χρησιμοποιείτε απλό αλλά σωστό γραμματικά λόγο.
- Δείξτε του/της ότι σας ενδιαφέρουν όσα σας λέει με το να τα επαναλαμβάνετε και να τα επεκτείνετε.
- Ζητήστε του να επαναλάβει ή να πει διαφορετικά κάτι που δεν καταλάβατε.
- Πλουτίστε το λεξιλόγιο του με το να του διαβάζετε καθημερινά βιβλία, με μια-δύο προτασούλες ανά σελίδα.
- Ζητήστε του να αναγνωρίζει ή και να ονοματίζει αντικείμενα και ζωάκια σε κάθε σελίδα.
- Βάλτε αντικείμενα σε ένα καλάθι και ζητήστε του να βγάζει αυτά που του ζητάτε κάθε φορά.
- Κοιτάξτε μαζί φωτογραφίες από οικογενειακά άλμπουμ και περιγράψτε τι κάνει ο καθένας σ’αυτές.
- Κάνετε στο παιδί σας ερωτήσεις για να επιλέξει ανάμεσα σε δύο-τρία αντικείμενα και όχι μόνο για να απαντήσει απαραίτητα με ένα ναι ή ένα όχι.
- Τραγουδάτε μαζί του τραγουδάκια.
3-4 χρόνων
- Φτιάξτε ιστορίες κάνοντας κολλάζ με φωτογραφίες από παεριοδικά.
- Φτιάξτε κολλάζ με φωτογραφίες ίδιων αντικειμένων ( της ίδιας κατηγορίας) και εντοπίστε αντικείμενα που δεν ανήκουν στην ίδια κατηγορία.
- Μιλάτε του κατά τη διάρκεια μιας βόλτας περιγράφοντας αυτά που κάνετε και βλέπετε.
- Διαβάστε του βιβλία με απλές ιστοριούλες
- και τρισδιάστατες εικόνες και ζητήστε του
- να τις επαναλάβει με δικά του λόγια.
- Κοιτάξτε μαζί φωτογραφίες από οικογενειακά άλμπουμ
- και περιγράψτε τι κάνει ο καθένας σ’αυτές.
- Παίξτε μαζί του με τα παιχνίδια του μικρές ιστοριούλες και προσποιηθείτε διάφορους ρόλους μετά από αυτόν/ αυτή.
4-5 χρονών
- Μιλήστε χρησιμοποιώντας επιρρηματικές αντωνυμίες (πρώτος, μεσαίος, τελευταίος, δεξιός, αριστερός)
- και αντίθετα (πάνω-κάτω, μικρό-μεγάλο).
- Περιγράψτε κάτι και ζητήστε από το παιδί να βρει τι είναι.
- Δουλέψτε βάζοντας τις λέξεις σε κατηγορίες, πχ φρούτα, σχήματα.
- Ακολουθήστε τις οδηγίες του παιδιού καθώς σας εξηγεί πώς να κάνετε κάτι.
- Δώστε όλη την προσοχή στο παιδί σας όταν μιλά, χωρίς να το διακόψετε και αναγνωρίστε
- και επιβραβεύστε το για τον ωραίο λόγο του.
- Πριν ξεκινήσετε να μιλάτε εσείς, σιγουρευτείτε ότι σας προσέχει.
- Κάνετε παύσεις όταν μιλάτε για να του δώσετε την ευκαιρία να μιλήσει και εκείνο.
- Απαντήστε στις ερωτήσεις/παρατηρήσεις του με το να επεκτείνετε και να πλουτίζετε τις φράσεις που χρησιμοποίησε.
- Ενθαρρύνετέ το να ζητά διευκρινήσεις όταν δεν καταλαβαίνει κάτι.
- Προσπαθήστε να βρίσκετε μαζί όμοια και αντίθετα πραγμάτων στην καθημερινότητα του.
- Ενθαρρύνετε την εξιστόρηση και την κοινωνική επαφή με το θεατρικό παιχνίδι και την ερμηνεία θεατρικών ρόλων. Αυτό μπορεί να γίνει και στο σπίτι με τις κούκλες ή τα παιχνίδια του.
- Διαβάστε του ιστορίες με προβλεπόμενη εξέλιξη και ζητήστε του να φανταστεί το τέλος. Στο τέλος ενός παραμυθιού που του διαβάζετε κάνετε του ερωτήσεις (ποιος, πού, πότε, γιατί κτλ).
- Δίνετε του σύνθετες οδηγίες , πχ πήγαινε στην κουζίνα, άνοιξε το δεύτερο συρτάρι κάτω από τον νεροχύτη και φέρε μου την άσπρη πετσέτα.
- Συζητήστε μαζί του το πώς πέρασε την μέρα του και ενθαρρύνετε τον/την να σας πει πώς ένιωσε για διάφορα ξεχωριστά γεγονότα που περιέγραψε.