Μια γρήγορη αναζήτηση στο ίντερνετ «το παιδί μου δεν λέει πολλές λέξεις» θα μας φέρει αντιμέτωπους με δεκάδες δημοσιεύσεις από ιστορίες αγχωμένων γονιών που μοιράζονται τις εμπειρίες και τις ανησυχίες τους για την ανάπτυξη του λόγου των παιδιών τους, και άλλων που προσπαθούν να τους καθησυχάσουν λέγοντας «μικρό είναι θα μιλήσει» «και εμένα το δικό μου δεν έλεγε τίποτα μέχρι που έφτασε 4» «μα τα αγόρια έτσι κι αλλιώς μιλάνε πιο αργά από τα κορίτσια».
Το «περίμενε λίγο και θα μιλήσει» είναι ίσως μια από τις πιο παραπλανητικές φράσεις και κρύβει πολλούς κινδύνους. Και ναι! «το κάθε παιδί αναπτύσσεται διαφορετικά»! Αλλά πως μπορούμε να είμαστε σίγουροι τι είναι καλύτερο για το παιδί μας;
Τι είναι ακριβώς το «late talkers»;
Ο αγγλικός όρος «late talkers» αναφέρεται στα νήπια 18 έως 30 μηνών τα οποία ενώ έχουν αναπτυγμένο αντιληπτικό λόγο (κατανόηση), κινητικές και κοινωνικές δεξιότητες, παρουσιάζουν μειωμένο εκφραστικό λεξιλόγιο για την ηλικία τους. Ο συγκεκριμένος όρος δεν αφορά τα παιδιά που μπορεί να έχουν νοητική υστέρηση, αναπτυξιακές διαταραχές ή κάποιο σύνδρομο.
Η αιτία αυτής της καθυστέρησης της ανάπτυξης της ομιλίας δεν είναι ακόμα ξεκάθαρη. Ωστόσο, έρευνες έχουν συνδέσει την καθυστέρηση του εκφραστικού λεξιλογίου με το φύλο (τα περισσότερα παιδιά είναι αγόρια), την προωρότητα και τυχόν ιστορικό γλωσσικής καθυστέρησης στην οικογένεια
Τι πρέπει να προσέχω;
Δύο πολύ σημαντικά ορόσημα, τα οποία μπορούν να μας υποδείξουν αν το λεξιλόγιο του παιδιού μας είναι κατάλληλο της ηλικίας του είναι τα εξής:
- Στους 18 μήνες, το παιδί μπορεί να χρησιμοποιεί τουλάχιστον 20 λέξεις (ουσιαστικά, ρήματα, προθέσεις, επίθετα κλπ)
- Στους 24 μήνες, το παιδί μπορεί να χρησιμοποιεί τουλάχιστον 100 λέξεις και να συνδυάζει 2 λέξεις μαζί ώστε να δημιουργεί μικρές φράσεις. (π.χ. τρώω κουλούρι, μεγάλη μπάλα κλπ)
Θα φύγει απο μόνο του;
Το γεγονός ότι τα παιδιά αυτά αναπτύσσονται με γρήγορους ρυθμούς στα υπόλοιπα κομμάτια (π.χ. κίνηση, κοινωνικές δεξιότητες, κατανόηση) μπορεί να μπερδέψει λίγο τους γονείς, οι οποίοι ίσως θεωρήσουν «ότι δεν είναι τίποτα, θα περάσει».
Πράγματι, κάποιοι «late talkers» ξεπερνάνε τη δυσκολία τους χωρίς ιδιαίτερη βοήθεια. Δυστυχώς, αυτό δεν συμβαίνει με όλους και είναι αρκετά δύσκολο να προβλέψουμε ποιοι δεν θα τα καταφέρουν.
Red flags
Η παρακάτω λίστα συγκεντρώνει κάποιους από τους παράγοντες κινδύνου, που μπορεί να οδηγήσουν σε καθυστέρηση εκφραστικού λεξιλογίου.
- Ήσυχο όταν ήταν μωρό – δεν βάβιζε
- Ιστορικό ωτίτιδας, η μείωση ακοής λόγω μόλυνσης
- Περιορισμένος αριθμός συμφώνων
- Δυσκολία να μιμηθεί λέξεις
- Χρήση περισσότερων ουσιαστικών από ρήματα
- Οικογενειακό ιστορικό γλωσσικής καθυστέρησης ή μαθησιακών διαταραχών
- Ήπια δυσκολία κατανόησης
- Χρήση ελάχιστων χειρονομιών
Εάν παρατηρήσουμε ότι το παιδί μας έχει μειωμένο λεξιλόγιο και οτιδήποτε από τα παραπάνω, τότε θα ήταν καλό να επισκεφτούμε έναν λογοθεραπευτή για μια αξιολόγηση.
Γιατί να ζητήσω βοήθεια;
Ακόμα και τα παιδιά που καταφέρνουν και αναπτύσσουν το λεξιλόγιό τους χωρίς βοήθεια από ειδικό, έχει παρατηρηθεί ότι ίσως συναντήσουν δυσκολίες στην ακαδημαϊκή τους πορεία (ανάγνωση, φτωχό λεξιλόγιο κλπ).
Η έγκαιρη αξιολόγηση οδηγεί στην έγκαιρη παρέμβαση. Ο εγκέφαλος των μικρών παιδιών είναι σαν σφουγγάρι. Απορροφά συνεχώς νέα γνώση και κατακτά νέες δεξιότητες. Όσο πιο νωρίς αντιληφθούμε μια δυσκολία, τόσο πιο γρήγορη και αποτελεσματική θα είναι η παρέμβασή μας.
Η επίσκεψη σε έναν λογοθεραπευτή μπορεί να αποδειχθεί σωτήρια όταν γίνεται εγκαίρως. Αυτός είναι ο ειδικός που θα μας καθοδηγήσει και θα μας παραπέμψει στους κατάλληλους γιατρούς για πιθανές εξετάσεις (π.χ. εξέταση ακοής). Μαζί θα δημιουργήσουμε ένα εξειδικευμένο πρόγραμμα παρέμβασης είτε έμμεσο (συμβουλευτική) είτε άμεσο (ατομικές συνεδρίες με το παιδί μας).
Τι μπορώ να κάνω στο σπίτι;
- Ακολουθώ το παιδί μου σε ότι διαλέγει. Ακούω, αφουγκράζομαι τα θέλω του. Μπορεί να έχω ενθουσιαστεί με το υπέροχο, υπερσύγχρονο αμαξάκι που μετατρέπεται σε λιοντάρι και πετάει κομφετί, το οποίο μόλις αγόρασα, αλλά αν το παιδί μου προτιμάει να παίξει με το χαρτί περιτυλίγματος, τότε αυτό θα κάνω και εγώ μαζί του!
- Σχολιάζω, περιγράφω, διηγούμαι ό,τι κάνει το παιδί μου και ό,τι κάνω και εγώ μαζί του. «Κόβω την μπανάνα», «Πετάω τη μπάλα», «Πίνω νερό». Προσπαθώ πάντα να χρησιμοποιώ απλό λεξιλόγιο.
- Τραγουδάω στο αυτοκίνητο, στο τρένο, στο μπάνιο, στην κουζίνα, μόλις ξυπνήσει, πριν κοιμηθεί, στη βόλτα. Δεν χάνω ευκαιρία να πω ένα τραγουδάκι όσο παράφωνη και αν είμαι. Το τραγούδι ενθαρρύνει τα παιδιά να συμμετέχουν, να μιμηθούν και γιατί όχι; Να συμπληρώσουν λέξεις.
- Επεκτείνω τις φράσεις του. Προσθέτω μια δυο λέξεις και χτίζω μικρές προτάσεις. Έτσι, όταν το παιδί πει «μπάλα» εγώ μπορώ να απαντήσω «ναι, μια μεγάλη κόκκινη μπάλα!»
- Δείχνω τη μπάλα όταν λέω «μπάλα», την μπανάνα όταν λέω «μπανάνα», τον μπαμπά όταν μιλάω για τον μπαμπά. Βάζω εικόνα στις λέξεις μου και βοηθάω το παιδί μου να αναπτύξει το λεξιλόγιό του.
- Δεν ρωτάω συνέχεια «Μαρία τι είναι αυτό;» «τι κάνει αυτό;» «τι χρώμα είναι εκείνο;»ούτε λέω «Γιώργο πες σοκολάτα!» «Νίκο πες τραπέζι» «πες γειά» «πες καλό σαββατοκύριακο!». δεν βοηθάει, δεν αυξάνει το λεξιλόγιο, δεν παρακινεί το παιδί μου να μιλήσει. Αντιθέτως προσθέτει άγχος και πίεση που δεν την χρειαζόμαστε.
