Βασικό κομμάτι των θεραπειών της λογοθεραπείας θεωρούνται οι στοματοπροσωπικές ασκήσεις. Ασκήσεις που γυμνάζουν την στοματική κοιλότητα και τους μύες που την αποτελούν όπως και όλο το πρόσωπο.
Ο συνδυασμός των κινήσεων των μυών του προσώπου είναι το βασικό μέσο για την παραγωγή όλων των φωνημάτων με αποτέλεσμα την παραγωγή λέξεων και μετέπειτα του λόγου και της ομιλίας. Η στοματοπροσωπική ενδυνάμωση και ο συντονισμός των αρθρωτών θεωρείται απαραίτητη προϋπόθεση για την παραγωγή καθαρού ήχου.
Πολλοί γονείς αναρωτιούνται ποια είναι η σημασία τους και ποια είναι η σχέση που έχουν οι ασκήσεις αυτές με την παραγωγή της ομιλίας. Η σχέση τους, λοιπόν είναι αλληλένδετη με την ομιλία!
Η σημασία αυτή έγκειται στο γεγονός ότι για να καταφέρει να παραχθεί ήχος και μετέπειτα να δημιουργηθεί ο λόγος, οι μύες που συμμετέχουν στην άρθρωση πρέπει να έχουν αναπτυχθεί πολύ καλά και τα όργανα της άρθρωσης να είναι ευκίνητα με γρήγορη εναλλαγή της γλώσσας και των χειλιών.
Στόχος των στοματοπροσωπικών ασκήσεων είναι να ενισχυθεί η κινητικότητα και ο συντονισμός των χειλιών, των παρειών – μάγουλων, της γλώσσας και της γνάθους όπως και η σωστή ενδυνάμωση τους.
Η εξάσκηση των μυών για κάποια παιδιά είναι φυσική εξέλιξη και πετυχαίνεται από το περιβάλλον και από την αναπόφευκτη καθημερινή κίνηση των μυών του προσώπου χωρίς ο γονιός/φροντιστής να βάλει αυτόν τον συγκεκριμένο στόχο μάθησης για το παιδί του.
Ωστόσο, κάποια παιδιά αντιμετωπίζουν χαλάρωση των συγκεκριμένων μυών επομένως και μετέπειτα δυσκολίες ως προς την έναρξη του λόγου, δυσκολίες άρθρωσης ή δυσκολίες ως προς την καταληπτότητα του λόγου . Οι συγκεκριμένες ασκήσεις μπορούν να γίνουν είτε από τους γονείς είτε από τους φροντιστές μαζί με το παιδί σαν ένα διασκεδαστικό παιχνίδι, ασχέτως εάν αυτό αντιμετωπίζει ή όχι κάποια δυσκολία.
Μπορείτε να ξεκινήστε τις ασκήσεις με το παιδί σας από την βρεφική ηλικία κρίνοντας ποιες από αυτές μπορούν να εκτελεστούν αναλόγως τις δεξιότητες που έχει κατακτήσει το παιδί σε κάθε αναπτυξιακό στάδιο.
Παρακάτω θα σας δώσω κάποιες οδηγίες για την σωστή εκτέλεση των στοματοπροσωπικών ασκήσεων αλλά και ιδέες για να γίνει η διαδικασία πιο διασκεδαστική!
- Για την σωστή εκτέλεση των ασκήσεων προϋπόθεση είναι η σωστή στάση σώματος και του κεφαλιού σε ευθεία και ορθή γωνία.
- Κάθε άσκηση πρέπει να διαρκεί για 5 δευτερόλεπτα και να μη πραγματοποιείται βιαστικά.
- Στο τέλος κάθε άσκησης κάνουμε λίγα δευτερόλεπτα διάλειμμα και χαλαρώνουμε.
- Σε κάθε συνεδρία λογοθεραπείας ή κάθε φορά που εκτελείτε η διαδικασία στο σπίτι, το παιδί μπορεί να εκτελεί δυο έως πέντε ασκήσεις.
- Οι ασκήσεις είναι καλό να γίνονται 2-3 φορές κατά την διάρκεια της μέρας και να συνδυάζονται με άλλες δραστηριότητες (π.χ. μετά το διάβασμα ενός βιβλίου, πριν από μια ταινία).
- Δεν μπορεί να δοθεί με ακρίβεια ο αριθμός των επαναλήψεων της κάθε άσκησης γιατί εξαρτάται από τις δυσκολίες του παιδιού και την ευχέρεια να εκτελέσει τις ασκήσεις. Ενδεικτικά η κάθε άσκηση μπορεί να εκτελείτε πέντε φορές.
- Η διαδικασία αποκτάει περισσότερο ενδιαφέρον και κεντρίζει την προσοχή του παιδιού αν περιλαμβάνει λιχουδιές που αρέσουν στο παιδί.
- Αν το παιδί σας δεν παρουσιάζει κάποια τροφική αλλεργία, οι παρακάτω ιδέες θα ενισχύσουν πολύ «γλυκά» την προσπάθεια σας.
- Εάν παρουσιάζει αλλεργία σε κάποια από τις παρακάτω προτάσεις χρησιμοποιήστε το ανάλογο υποκατάστατο αυτού, που δεν επηρεάζει την υγεία του παιδιού σας.
ΣΤΟΜΑΤΟΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ
ΓΚΡΙΜΑΤΣΕΣ
Όλες οι γκριμάτσες αρέσουν στα παιδιά! Κάντε εσείς πρώτοι τις ασκήσεις και ζητήστε από το παιδί να επαναλάβει. Ένας τρόπος να εκτελέσετε τις ασκήσεις είναι απέναντι από έναν καθρέφτη.
- Χαμογελάμε και στέλνουμε φιλί (η μια κίνηση να διαδέχεται την άλλη).
- Τραβάμε τα χείλη προς τα μέσα και τα αφήνουμε με δύναμη να ακουστεί ο ήχος «πα».
- Σουφρώνουμε τα χείλη ρουφώντας τα μάγουλα.
- Τοποθετούμε ένα καλαμάκι ή μολύβι οριζόντια μεταξύ της μύτης και του πάνω χείλους και προσπαθούμε να το κρατήσουμε για αρκετά δευτερόλεπτα με το πάνω χείλος.
- Ανεβάζουμε και κατεβάζουμε την γλώσσα εναλλάξ, προς τα πάνω σαν να ακουμπάμε την μύτη και προς τα κάτω σαν να ακουμπάμε το σαγόνι.
- Τοποθετούμε την γλώσσα στη δεξιά και στην αριστερή πλευρά στο εσωτερικό των παρειών (μάγουλων) με κλειστά χείλη και ο ενήλικας την πιέζει με το δάχτυλο από έξω. Η γλώσσα πρέπει να ασκεί αντίσταση.
- Περιστρέφουμε την γλώσσα πάνω στα χείλη . Γλείφουμε γύρω – γύρω από το πάνω και από το κάτω χείλος.
- Επαναλαμβάνουμε το ίδιο πάνω στα δόντια σαν να βουρτσίζουμε τα δόντια μας με την γλώσσα.
- Ανοίγουμε το στόμα και τοποθετούμε την γλώσσα πάνω στον ουρανίσκο και προς τα πίσω και την κρατάμε κολλημένη πάνω για 5-10”. Μετά κατεβάζουμε απότομα και λέμε τον ήχο «λα».
- Κάνουμε γκριμάτσες με το πρόσωπο μας αναπαριστώντας διάφορα συναισθήματα (π.χ σουφρώνω φρύδια σα να είμαι θυμωμένος).
- Ανεβοκατεβάζουμε την γλώσσα και κάνουμε «αλογάκι» αργά και μετέπειτα γρηγορότερα.
ΦΟΥΣΚΕΣ
Χρησιμοποιήστε τις γνωστές σε όλους σαπουνόφουσκες. Εμπλακείτε και εσείς στην διαδικασία με τα παιδιά σας!
- Κάνουμε πολλές φούσκες γρήγορα. Μετά φυσάμε αργά και προσπαθούμε να κάνουμε 1-2 μεγάλες φούσκες.
- Φουσκώνουμε τα μάγουλα και μεταφέρουμε τον αέρα από το ένα μάγουλο στο άλλο όπως κάνουμε για να ξεπλύνουμε το στόμα, για 10 δευτερόλεπτα.
- Φουσκώνουμε και τα δυο μάγουλα και κρατάμε τον αέρα μέσα για κάποια δευτερόλεπτα. Έπειτα, ο ενήλικας πατάει τα μάγουλα με τα δάχτυλα του για να τα ξεφουσκώσει.
- Φτιάχνω μικρά μπαλάκια από χαρτί και ένα αυτοσχέδιο τέρμα με δυο μικρές γόμες. Προσπαθώ να βάλω γκολ με τα μπαλάκια, φυσώντας άρα μετακινώντας τα μόνο με τον αέρα χωρίς χέρια.
ΓΛΕΙΦΙΤΖΟΥΡΙΑ
Μπορείτε να επιλέξετε ό,τι μάρκα, γεύση ή χρώμα θέλετε, αναλόγως την προτίμηση σας. Το γλειφιτζούρι πρέπει να είναι στο κατάλληλο μέγεθος για το στόμα του παιδιού. Οι πολλές επιλογές συγχύζουν το παιδί. Το καλύτερο είναι να του δώσετε να επιλέξει ανάμεσα σε δυο για να θέλει να συμμετέχει από την αρχή σε αυτό που κάνετε.
- Πείτε στο παιδί να βάλει τα χείλη του γύρω από το γλειφιτζούρι σουφρώνοντας τα και να τα πιέσει.
- Ακουμπήστε απαλά το γλειφιτζούρι στην επιφάνεια της γλώσσας. Το παιδί πρέπει να σπρώξει το γλειφιτζούρι με τη γλώσσα και εσείς να σπρώχνεται προς τα κάτω το γλειφιτζούρι για αντίσταση.
- Περάστε το γλειφιτζούρι γύρω από τα χείλη του παιδιού μέχρι που να κολλάνε. Πείτε στο παιδί να γλείψει γύρω από τα χείλη του με τη γλώσσα, όχι με τα χείλη.
- Βάλτε το γλειφιτζούρι δεξιά και μετά αριστερά από το στόμα του παιδιού και ζητήστε του να βγάλει έξω την γλώσσα και να ακουμπήσει το γλειφιτζούρι. Κάντε το συνεχόμενα έτσι ώστε να κινήσει τη γλώσσα από τη μια πλευρά στην άλλη με μεγαλύτερη ταχύτητα.
- Βάλτε το γλειφιτζούρι κάτω από την γλώσσα του παιδιού, πίσω από τα κάτω δόντια έτσι ώστε το παιδί να αναγκαστεί να σηκώσει ψηλά την γλώσσα και να την ακουμπήσει στον ουρανίσκο.
ΜΕΡΕΝΤΑ
Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε και άλλα προϊόντα επάλειψης σε ψωμί με κολλώδη υφή, αναλόγως την προτίμηση του παιδιού σας (μαρμελάδα, ταχίνι με μέλι, μέλι κτλ.)
- Αλείψτε μερέντα σε όποιο εργαλείο ομιλίας έχετε, σε ένα γλωσσοπίεστρο ή σε ένα κουτάλι, πείτε στο παιδί να βγάλει τη γλώσσα του σε ευθεία και να προσπαθήσει να το αγγίξει με αυτή.
- Αλείψτε λίγη μόνο μερέντα με το δάχτυλο σας στην κορυφή της γνάθου του παιδιού. Πείτε του να τη γλείψει.
- Μπορείτε να βάλετε λίγη μερέντα σε οποιοδήποτε σημείο του στόματος θέλετε για να εξασκηθεί το παιδί στην απομάκρυνση του φαγητού από το σημείο. Εσωτερικά από τα μάγουλα, στην κορυφή του στόματος, στις γωνίες των χειλιών και πίσω από τα άνω δόντια για ανύψωση της γλώσσας.
ΥΓΡΑ – ΡΟΦΗΜΑΤΑ
Χρησιμοποιήστε όποιο ρόφημα αρέσει στο παιδί σας!
- Παίρνουμε μακριά καλαμάκια με διαδρομές. Τα καλαμάκια αυτά έχουν γυρίσματα και στριφογυριστή όψη που προϋποθέτουν μεγαλύτερη προσπάθεια στο ρούφηγμα.
- Παίξτε με το ρόφημα και το καλαμάκι. Κάντε μπουρμπουλήθρες αργά και μετά πιο γρήγορα
- Δώστε στο παιδί να πιει πιο παχύρρευστα υγρά. Δοκιμάστε μιλκσέικ, smoothies, χυμό αναμειγμένο με λιωμένο μήλο ή κάποιο άλλο φρούτο.
- Δώστε στα παιδιά να πιουν με μικρό καλαμάκι ή με σπαστά καλαμάκια.
ΔΗΜΗΤΡΙΑΚΑ ΣΕ ΣΧΗΜΑ ΚΥΚΛΟΥ (Τύπου Cheerios)
Όλοι έχουμε δημητριακά στο σπίτι τα οποία μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε και πολύ πιθανόν κάποιο είδος με κυκλικό σχήμα. Μπορούμε να έχουμε εύκολα ένα σακουλάκι μέσα στην τσάντα μας ή στην τσάντα της λογοθεραπείας.
- Ακουμπήστε ένα cheerios στην άκρη της γλώσσας του παιδιού. Πείτε στο παιδί να σηκώσει την γλώσσα και να αγγίξει με το cheerio το πάνω μέρος της γνάθου, πίσω από τα μπροστινά άνω δόντια και να το κρατήσει εκεί για όση ώρα μπορεί. Όσον περισσότερη ώρα κρατήσει το παιδί ψηλά την γλώσσα τόσο περισσότερο αυτή «γυμνάζεται».
- Μπορείτε να βάλετε ένα cheerios στο πίσω μέρος της γλώσσας για να προκαλέσετε την ανύψωση αυτής.
- Πείτε στο παιδί να εξωθήσει την γλώσσα έξω σε ευθεία, ακουμπήστε πάνω ένα cheerios και κρατήστε επίσης για αρκετό χρόνο την γλώσσα εκεί πριν τελικά καταπιεί το παιδί το δημητριακό.
Έτσι ώστε να ενισχύσετε την ενδυνάμωση της γνάθου, ενσωματώστε πιο δύσκολα προς μάσημα φαγητά στη διατροφή του παιδιού σας όπως καρότα, μήλα, φαγητά με υφή σαν λάστιχο όπως ζαχαρωτά. Αυτό μπορεί να λειτουργήσει θετικά και για παιδιά που τρίζουν τα δόντια τους, δαγκώνουν τα χέρια τους, τις αρθρώσεις των δαχτύλων τους ή μασάνε τα ρούχα τους.
Σε αυτές τις περιπτώσεις βεβαιωθείτε πως τα παιδιά μασούν καλά το φαγητό. Μπορείτε να πάρετε μια μπουκιά από το φαγητό που τρώνε και να μετρήσετε πόσα μασήματα χρειάζεστε εσείς μέχρι να διαλυθεί τελείως. Μετά, μετρήστε μαζί τους ενώ τρώνε για να τα βοηθήσετε να φτάσουν στο επιθυμητό αποτέλεσμα υφής φαγητού πριν το καταπιούν.
Βουτήξτε ό,τι εργαλεία ομιλίας χρησιμοποιείτε σε κρύα ροφήματα όπως γρανίτες και εξασκηθείτε στις στοματοπροσωπικές ασκήσεις. Το κρύο κεντρίζει περισσότερο την προσοχή των παιδιών.
Μην δώσετε σημασία αν λερωθεί το παιδί ή εσείς. Απολαύστε την διαδικασία και γελάστε με τα «παράλογα» που μπορεί να συμβούν!
Πηγή: https://www.allaboutparents.gr/