Οι δυσκολίες άρθρωσης και ακουστικής διάκρισης σύμφωνα με τα ισχύοντα συστήματα ταξινόμησης καταγράφονται στην ευρύτερη κατηγορία των διαταραχών επικοινωνίας και ταξινομούνται ως φωνολογικές διαταραχές.
Δυσκολίες άρθρωσης
Τι είναι οι δυσκολίες άρθρωσης;
Οι δυσκολίες άρθρωσης γίνονται άμεσα αντιληπτές στην ομιλία του παιδιού επειδή αναφέρονται στη λανθασμένη εκφορά φωνημάτων και στην αλλοίωση της φωνοτακτικής δομής των λέξεων. Στην περίπτωση αυτή, οι λέξεις δεν αρθρώνονται σωστά και πολλές φορές ο λόγος του παιδιού μπορεί να είναι δυσνόητος ή και δυσκατάληπτος. Επισημαίνεται πως οι δυσκολίες άρθρωσης στον λόγο του παιδιού είναι απολύτως απαραίτητο να έχουν αποκατασταθεί πριν την ένταξή του στο δημοτικό σχολείο, καθώς αλληλεπιδρούν άμεσα με την εκμάθηση γραφής και ανάγνωσης και το γεγονός αυτό μπορεί να οδηγήσει στην εκδήλωση μαθησιακών δυσκολιών.
Είδη δυσκολιών άρθρωσης
Οι δυσκολίες της άρθρωσης στα παιδιά χαρακτηρίζονται ως αρθρωτικές ή φωνολογικές, ανάλογα με το επίπεδο όπου εντοπίζεται η δυσκολία. Αν ένα παιδί δυσκολεύεται στην εκφορά ενός ήχου πέραν της ηλικίας στην οποία αναμένεται να το έχει καταφέρει, τότε αναφερόμαστε σε διαταραχή άρθρωσης. Αν όμως, το παιδί έχει κατακτήσει την ικανότητα της σωστής εκφοράς των ήχων αλλά δεν μπορεί ακόμη να αξιοποιήσει αποτελεσματικά αυτή την ικανότητα στα πλαίσια του αυθόρμητου λόγου τότε μιλάμε για φωνολογική διαταραχή.
Ποιες είναι οι συνηθέστερες ενδείξεις δυσκολιών άρθρωσης;
– Παραλείψεις
– Παραφθορές/αλλοιωμένη εκφορά ήχου
– Αντικαταστάσεις
– Προσθέσεις
– Απλοποιήσεις
Αιτίες δυσκολιών άρθρωσης
Οι δυσκολίες άρθρωσης οφείλονται είτε σε οργανικά αίτια (αδυναμία στον έλεγχο ή στη δομή των οργάνων των αρθρωτών: χείλη, γλώσσα, δόντια, υπερώα, φάρυγγα) είτε σε λειτουργικά αίτια (λανθασμένος τρόπος και τόπος άρθρωσης). Σε πολλές περιπτώσεις, είναι πιθανό να αποτελούν σύμπτωμα κάποιας νευροαναπτυξιακής διαταραχής, όπως της ΔΕΠ-Υ ή της ΔΑΦ.
Συχνά οργανικά αίτια
– Υπερπλασίες γλώσσας
– Κοντός χαλινός γλώσσας
– Ελλείψεις δοντιών
– Κακή σύγκλιση δοντιών
– Υπερωοσχιστίες
2. Δυσκολίες ακουστικής διάκρισης
Με τον όρο ακουστική διάκριση αναφερόμαστε στην ικανότητα του παιδιού να αποκωδικοποιεί τους ομόηχους φωνολογικά ήχους και να τους τοποθετεί σωστά μέσα στη λέξη. Τέτοια ζευγάρια ήχων όπου εκδηλώνονται συνήθως με μεγαλύτερη συχνότητα οι δυσκολίες ακουστικής διάκρισης, είναι τα: φ-θ, β-δ, ρ-λ, τ-κ, γ-χ.
Ένα παιδί με δυσκολία στην ακουστική διάκριση μπορεί:
– Να παραλείπει έναν ήχο σε επίπεδο φωνής ή συλλαβής (π.χ. όδα αντί ρόδα, Παθηναικός αντί Παναθηναικός)
– Να αντικαθιστά ομόηχους ήχους (π.χ. φάλασσα αντί θάλασσα, βίβα αντί βίδα)
– Να αντιμεταθέτει φωνήματα ή και ολόκληρες συλλαβές (καρτοθώνω αντί κατορθώνω, παιτόδοπος αντί παιδότοπος)
– Να απλοποιεί συμφωνικά συμπλέγματα (π.χ. έπληξη αντί έκπληξη, ετόξεση αντί εκτόξευση).
Επιπλέον, το παιδί με αυτή τη δυσκολία μπορεί να παρουσιάζει και δυσχέρεια στην εκφορά λέξεων αυξημένης πολυπλοκότητας, μη μπορώντας να τις εκφέρει σωστά. Δεν πρέπει, ωστόσο, να συγχέουμε τις δυσκολίες ακουστικής διάκρισης με τις αρθρωτικές- φωνολογικές δυσκολίες, οι οποίες και αφορούν στη σωστή εκφορά των μεμονωμένων ήχων του φωνολογικού μας συστήματος. Τα παιδιά με δυσκολίες ακουστικής διάκρισης συνήθως αντιλαμβάνονται την αδυναμία τους αυτή και υποψιάζονται τις λέξεις οι οποίες μπορεί να τα δυσκολεύουν στην εκφορά τους. Για το λόγο αυτό τα παιδιά με δυσκολίες ακουστικής διάκρισης είναι πολύ πιθανό να αποφεύγουν τη χρήση αυτών των λέξεων με αποτέλεσμα η αδυναμία τους αυτή να μη γίνεται εύκολα αναγνωρίσιμη από τους άλλους.
Οι δυσκολίες ακουστικής διάκρισης δεν ξεπερνιούνται συνήθως από μόνες τους καθώς το παιδί μεγαλώνει, όπως πολύ συχνά μπορεί να πιστεύουν οι γονείς. Αντιθέτως, με την πάροδο του χρόνου, οι δυσκολίες αυτές συχνά μπορεί να εδραιώνονται και τότε είναι πιο δύσκολο να ξεπεραστούν. Επίσης, πάρα πολύ συχνά οι δυσκολίες ακουστικής διάκρισης αποτελούν πρώιμες ενδείξεις για την εκδήλωση της Ειδικής Μαθησιακής Διαταραχής (δυσλεξίας), η οποία γίνεται συνήθως αναγνωρίσιμη μετά την είσοδο του παιδιού στο δημοτικό σχολείο – όταν δηλαδή το παιδί εμπλακεί με τη διαδικασία εκμάθησης γραφής και ανάγνωσης. Για τον λόγο αυτό, είναι ιδιαιτέρα σημαντικό, πριν από την έναρξη του δημοτικού, να διενεργείται αξιολόγηση της μαθησιακής ετοιμότητας του παιδιού και να αντιμετωπίζονται έγκαιρα οι δυσκολίες ακουστικής διάκρισης υπάρχουν στον προφορικό λόγο.
Πηγή: arsi.gr