Λέει μερικές λεξούλες αλλά συγκριτικά με τους συνομηλίκους του θεωρείτε οτι είναι πολύ πίσω. Θυμάστε οτι η αδερφή του στην ηλικία του μπορούσε να συντάξει ολόκληρες προτάσεις. Με την ελπίδα οτι θα προχωρήσει μόνο του αναβάλλετε την επίσκεψη σε έναν ειδικό για να πάρετε μια αξιόπιστη άποψη και συμβουλή.
Το σενάριο αυτό είναι είναι πολύ συχνό σε οικογένειες, στις οποίες υπάρχει ένα παιδάκι που έχει αργήσει να μιλήσει. Οι γονείς συνήθως διστάζουν να επικοινωνήσουν με κάποιον ειδικό για να λάβουν μια επιστημονική άποψη πάνω σε αυτό που τους απασχολεί, εκτός και αν έχουν παρατηρήσει και άλλους αναπτυξιακούς τομείς, στους οποίους το παιδί έχει σημειώσει μια μικρή καθυστέρηση. Θα μπορέσετε, όμως, να διαπιστώσετε αν ο λόγος και η ομιλία του παιδιού σας αναπτύσσεται σωστά αν γνωρίζετε τι είναι «φυσιολογικό» και τι όχι στην ανάπτυξη του λόγου και της ομιλίας.
Είναι πολύ σημαντικό να συζητήσετε νωρίς με τον γιατρό, που παρακολουθεί το παιδί, τους προβληματισμούς σας σχετικά με την ομιλία και το λόγο του ή και άλλους τομείς. Μπορεί να είναι αρκετά δύσκολο στην αρχή να πούμε αν κάποιο παιδάκι δεν μιλάει λόγω ανωριμότητας ή άλλου προβλήματος, που χρήζει θεραπείας.
Ας δούμε, όμως, πως αναμένουμε να είναι η επικοινωνία των παιδιών σε κάθε ηλικιακό στάδιο.
0 – 12 μηνών
Είναι πολύ σημαντικό σε αυτή την ηλικία να παρατηρήσουμε τον τρόπο με τον οποίο το παιδάκι αλλάζει τη φωνή του για να επικοινωνήσει με το περιβάλλον του. Το γουργούρισμα και το βαβάλισμα είναι τα πρώτα στάδια της ανάπτυξης της ομιλίας. Καθώς τα μωράκια μεγαλώνουν (μετά τους 9 μήνες) αρχίζουν να συνδυάζουν διάφορους ήχους μαζί, να υιοθετούν διαφορετικούς τόνους στη φωνή τους και να λένε λεξούλες όπως «μαμά» ή «μπαμπά» χωρίς όμως να καταλαβαίνουν τη σημασία τους. Πριν απο τους 12 μήνες, τα παιδάκια παρατηρούν πολύ τους ήχους που ακούνε και αρχίζουν να αναγνωρίζουν τα ονομάτα αντικειμένων που χρησιμοποιούμε στην καθημερινότητά μας (π.χ. μπιμπερό, γάλα, μπάνιο). Τα παιδάκια που παρατηρούν τα πάντα με πολύ μεγάλη προσοχή αλλά δεν αντιδρούν στους ήχους μπορεί να παρουσιάζουν σημάδια βαρηκοϊας.
12 – 15 μηνών
Τα παιδά σε αυτή την ηλικία διαθέτουν μια ευρεία γκάμα ήχων στο ρεπερτόριό τους (π.χ. «μ», «π», «μπ», «ντ», «γκ»), αρχίζουν να μιμούνται και να προσπαθούν να παράγουν τους ήχους και τις λέξεις που τους λένε άτομα απο το οικογενειακό τους περιβάλλον. Συνήθως λένε μια ή και περισσότερες λέξεις αυθόρμητα (δεν συμπεριλαμβάνονται οι λέξεις «μαμά» και «μπαμπά»). Οι πρώτες λέξεις που παράγονται είναι τα ουσιαστικά, όπως π.χ. η λέξη «μπάλα» ή «μωρό». Επίσης, μπορούν να εκτελέσουν απλές εντολές, π.χ. «Δώσε μου το παιχνίδι σου.»
18 – 24 μηνών
Τα περισσότερα παιδάκια μέχρι την ηλικία των 18 μηνών λένε περίπου 20 λέξεις και μέχρι να συμπληρώσουν το 2ο έτος ζωής περίπου 50. Στην ηλικία των 2 ετών, τα παιδάκια αρχίζουν να συνδυάζουν δύο λέξεις μαζί για να σχηματίσουν μια φράση, π.χ. «Μωρό κλαίει», «μπάλα κάτω». Είναι σε θέση να αναγνωρίζουν οικεία αντικείμενα καθώς και τις εικόνες αυτών, να δείχνουν τα μέρη του σώματός τους όταν τους το ζητάμε και να ακολουθούν εντολές 2 βημάτων (π.χ. «Πιάσε το παιχνίδι σου και δώστο μου.»).
2 – 3 ετών
Οι γονείς σε αυτή την ηλικία παρατηρούν μια τεράστια εξέλιξη στην ομιλία του παιδιού τους. Τα παιδιά αρχίζουν να χρησιμοποιούν πάρα πολλές καινούριες λέξεις και να σχηματίζουν φράσεις 3 – 4 λέξεων. Επίσης, αυξάνεται και η αντίληψή τους. Είναι πλέον σε θέση να καταλάβουν τι εννοούμε όταν λέμε «Βάλτο πάνω στο τραπέζι». Αναγνωρίζουν τα χρώματα καθώς και περιγραφικές έννοιες όπως είναι τα επίθετα (π.χ. μεγάλη κόκκινη μπάλα, μικρό μπλε μπαλόνι).
Ανησυχητικά σημάδια
Υπάρχουν αρκετά στοιχεία, που μπορείτε να παρατηρήσετε, αν ανησυχείτε για την ανάπτυξη της ομιλίας του παιδιού σας. Είναι αρκετά ανησυχητικό όταν ένα παιδάκι δεν αντιδρά στους ήχους ή δεν παράγει καμία φωνούλα. Απο 12- 24 μηνών, θα πρέπει να ανησυχείτε αν το παιδί:
- δεν χρησιμοποιεί νεύματα, όπως το να δείχνει αυτό που θέλει ή να χαιρετάει μέχρι την ηλικία των 12 μηνών
- προτιμά τα νεύματα παρά τις λέξεις μέχρι την ηλικία των 18 μηνών
- έχει δυσκολία να μιμηθεί ήχους μέχρι την ηλικία των 18 μηνών
- έχει δυσκολία να κατανοήσει απλές λεκτικές εντολές
Απευθυνθείτε σε λογοθεραπευτή για αξιολόγηση αν το παιδί είναι μεγαλύτερο απο 2 ετών και:
- μπορεί μόνο να μιμηθεί την ομιλία ή τις κινήσεις αλλά δεν παράγει λέξεις και δεν σχηματίζει φράσεις αυθόρμητα
- μπορεί να πει μόνο συγκεκριμένους ήχους ή λέξεις επαναλαμβανόμενα και δεν είναι σε θέση να εκφράσει τις ανάγκες του μέσω της λεκτικής οδού
- δεν μπορεί να εκτελέσει απλές εντολές
- έχει έναν περίεργο τόνο φωνής (π.χ. πιο ένρινο)
- δυσκολεύεστε να το καταλάβετε. Μέχρι την ηλικία των δύο ετών οι γονείς και τα άτομα που φροντίζουν τακτικά το παιδί θα πρέπει να καταλαβαίνουν περίπου τα μισά απο τα λεγόμενά του και τα ¾ αυτών μέχρι την ηλικία των τριών ετών. Μέχρι την ηλικία των τεσσάρων ετών θα πρέπει η ομιλία του παιδιού να είναι καταληπτή ακόμη και απο άτομα, που δεν το γνωρίζουν.
Αιτίες καθυστέρησης ομιλίας
Πολλές μπορεί να είναι οι αιτίες για να καθυστερήσει η ανάπτυξη της ομιλίας ενός παιδιού. Μπορεί να υπάρχουν ελλείμματα στην στοματική κοιλότητα, για παράδειγμα ανωμαλίες στη γλώσσα ή στην υπερώα ή η ύπαρξη ενός κοντού χαλινού κάτω απο τη γλώσσα μπορεί να περιορίζει την κίνησή της για ομιλία.
Πολλά παιδιά με καθυστέρηση ομιλίας μπορεί να έχουν δυσκολίες στον στοματοκινητικό μηχανισμό, δηλαδή μπορεί να υπάρχει ανεπαρκής επικοινωνία στις περιοχές του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνες για την παραγωγή της ομιλίας. Το παιδί δυσκολεύεται να χρησιμοποιήσει και να συντονίσει τα χείλη με τη γλώσσα και την κάτω γνάθο του για να παράγει ομιλία. Η καθυστέρηση ομιλίας μπορεί να είναι το μόνο πρόβλημα ή να συνοδεύεται και απο δυσκολίες στη σίτιση. Επίσης, ενδέχεται να είναι μέρος μιας γενικότερης αναπτυξιακής καθυστέρησης.
Τα προβλήματα ακοής συνδέονται άμεσα με την ανάπτυξη της ομιλίας. Για το λόγο αυτό, θα πρέπει να εξετάζεται άμεσα η ακοή του παιδιού όταν υπάρχουν υπόνοιες καθυστέρησης ομιλίας. Ένα παιδί που έχει δυσκολία στην ακοή, θα έχει δυσκολίες και στην άρθρωση, στην κατανόηση, στην μίμηση και στην χρήση της γλώσσας. Οι μολύνσεις της ακουστικής οδού, ειδικότερα οι χρόνιες μολύνσεις, μπορεί να επηρεάσουν την ακουστική ικανότητα του παιδιού. Οι απλές ακουστικές λοιμώξεις, οι οποίες έχουν αντιμετωπιστεί έγκαιρα και αποτελεσματικά, δεν δημιουργούν προβλήματα στην ανάπτυξη της ομιλίας του παιδιού.
Πηγή: www.exelixilogou.gr