Η Εργοθεραπεία στοχεύει στο να στηρίξει την επανένταξη των ατόμων στις καθημερινές τους δραστηριότητες, έτσι ώστε να αυξήσουν την ανεξαρτησία και την αυτονομία τους. Οι παρεμβάσεις των Εργοθεραπευτών λοιπόν εστιάζουν κυρίως στην Αυτοφροντίδα, την Παραγωγικότητα και τις Δραστηριότητες Ελεύθερου χρόνου, ενισχύοντας τις Δεξιότητες Ζωής.
Τι είναι όμως οι Δεξιότητες Ζωής;
Είναι εκείνες οι δεξιότητες που απαιτούνται για την καθημερινή μας επιβίωση. Οι Δεξιότητες Ζωής σχετίζονται με τη γνώση, τις συμπεριφορές και τις αξίες που είναι επιθυμητές και απαραίτητες για τους ρόλους ζωής. Περιλαμβάνουν ένα σύνολο βασικών δεξιοτήτων που βελτιώνουν την ευημερία των ανθρώπων και τους βοηθούν να είναι ενεργοί και παραγωγικοί. Από τη στιγμή που ξυπνάμε το πρωί για παράδειγμα, ασχολούμαστε με μια πληθώρα λειτουργικών δραστηριοτήτων όπως: να πάμε τουαλέτα, να πλυθούμε, να ντυθούμε, στη συνέχεια να προετοιμάσουμε το πρωινό μας, να φάμε και να συγκεντρώσουμε τα απαραίτητα πράγματα για να αποχωρήσουμε για το σχολείο ή τη δουλειά μας. Ο κατάλογος των Δραστηριοτήτων Καθημερινής Ζωής (σίτιση, ένδυση- απόδυση, ύπνος, προσωπική υγιεινή, αγορές, φροντίδα προσωπικού χώρου, καθαριότητα, τακτοποίηση, ελεύθερος χρόνος, μετακινήσεις, εργασία κλπ) είναι πολύ μεγάλος αλλά οι Δεξιότητες Ζωής δεν σχετίζονται μόνο με αυτές. Περιλαμβάνουν και πιο αόριστες έννοιες όπως:
- Οργάνωση: ρουτίνες και χρονοδιαγράμματα δημιουργούν ένα αίσθημα ασφάλειας και προβλεψιμότητας
- Κριτική σκέψη: απαραίτητη για την ανάλυση πληροφοριών και τη λήψη αποφάσεων σε καθημερινά ζητήματα που απαιτείται επίλυση προβλήματος
- Αντιμετώπιση προκλήσεων: πειραματισμός σε νέα πράγματα αλλά και ανθεκτικότητα για να υπερπηδήσουμε την αποτυχία
- Επικοινωνιακές και διαπροσωπικές δεξιότητες
- Αυτογνωσία και ενσυναίσθηση
Οι περισσότεροι άνθρωποι μαθαίνουν τις Δραστηριότητες Καθημερινής Ζωής σε νεαρή ηλικία. Μαθαίνουν μέσω ενός συνδυασμού διδασκαλίας, μίμησης και δοκιμής-λάθους. Έτσι εξασκούνται καθημερινά και μακροπρόθεσμα αυτοματοποιούν τη μάθηση αυτή. Όμως τα παιδιά και οι έφηβοι με διαταραχές όπως ο Αυτισμός, η ΔΕΠ-Υ, οι Μαθησιακές δυσκολίες κ.α, μαθαίνουν διαφορετικά. Αυτό μπορεί να οφείλεται στο ότι:
- Δυσκολεύονται να αναπτύξουν δεξιότητες μίμησης ή τις αναπτύσσουν πολύ αργότερα από το μέσο όρο
- Μπορεί να αγνοούν τι είναι «αναμενόμενη» ή «κανονική» συμπεριφορά
- Απογοητεύονται εύκολα
- Αδυνατούν να ακολουθήσουν προφορικές οδηγίες, ιδιαίτερα όταν περιλαμβάνουν πολλαπλά βήματα
- Μπορεί να εμφανίζουν αισθητηριακά ή γνωστικά ελλείμματα που παρεμποδίζουν την επιτυχία.
Με την σωστή εκπαίδευση και τη χρήση κατάλληλα επιλεγμένων τεχνικών, τα παιδιά και οι έφηβοι μπορούν να αναπτύξουν τις βασικές δεξιότητες που απαιτούνται για την προώθηση της ανεξαρτησίας. Οι τεχνικές που χρησιμοποιούνται συνήθως σε αυτές τις εκπαιδεύσεις είναι οι εξής:
- Ανάλυση εργασιών: διάσπαση του Έργου στα επιμέρους συστατικά του μέρη
- Δημιουργία οπτικού οδηγού: προγράμματος με φωτογραφία ή σκίτσο για κάθε βήμα της διαδικασίας
- Προτροπή & ενθάρρυνση: του εκπαιδευόμενου με λεκτική ή σωματική βοήθεια
- Μέθοδος της «αλυσίδας»: καθώς κάθε Έργο περιλαμβάνει μια σειρά από βήματα που λειτουργούν σαν συνδέσεις σε μια αλυσίδα
- Κοινωνικές ιστορίες: για να περιγράψουμε τις συνθήκες και την αναμενόμενη συμπεριφορά
- Μοντελοποίηση: μέσω της χρήσης video ή comic strip
- Εφαρμογές: ειδικά επιλεγμένες (για κινητά, tablets και υπολογιστές) που έχουν σχεδιαστεί για να καθοδηγήσουν ή να οργανώσουν το ημερήσιο πρόγραμμα του εκπαιδευόμενου.
Η εκπαίδευση, μέσω των παραπάνω τεχνικών μπορεί να γίνει στο σπίτι ή σε διάφορους χώρους της κοινότητας (πχ. στην παιδική χαρά, στο περίπτερο, στο σούπερ μάρκετ, στο σινεμά, σε χώρους εστίασης, κλπ) σε ατομικό ή ομαδικό επίπεδο, όπου παρέχονται ευκαιρίες στα άτομα να κοινωνικοποιηθούν και να μάθουν ο ένας από τον άλλο.
Πηγή: psychomotor-athens.gr